Mysticisme: een sluipend gevaar in de kerk
En wij hebben niet ontvangen de geest van de wereld, maar de Geest Die uit God is, opdat wij zouden weten de dingen die ons door God genadig geschonken zijn.
We hebben allemaal wel eens belijdende gelovigen ontmoet die beweren dat ze regelmatig allerlei bovennatuurlijke ervaringen van God meemaken.
Wat moeten we denken van al die mystieke verhalen? Is het in lijn met wat de Schrift leert en worden we aangespoord als christenen om deze zaken na te jagen?
Als we de Schrift eerlijk bestuderen, durven we te zeggen dat deze “ervaringen” vaak niet alleen niet in lijn zijn met de Schrift, maar ook gevaarlijk zijn voor het individu en het Lichaam van Christus.
Wat is mysticisme?
Het is niet eenvoudig om een toereikende definitie van mysticisme te geven. In de kern komt mysticisme neer op het jagen naar een spirituele eenheid met God, waarbij iemand streeft naar een niveau van spirituele kennis en ervaring dat het intellectuele begrip overstijgt.
Om deze eenheid met God te bereiken, is het volgende belangrijk:
Zuivering
Dit is het proces van het leegmaken van de geest, het hart en de ziel. Het houdt in dat men zich ontdoet van alle rationele gedachten met als doel volledig leeg te worden.
Verlichting
Na zichzelf te hebben geleegd, is de volgende stap het vullen van die leegte door middel van een proces dat bekend staat als verlichting. Het doel van verlichting is om echte diepe spirituele waarheid te kennen.
Mystici maken vaak gebruik van verschillende disciplines om deze verhoogde staat van begrip te bereiken. Vasten, het zich bezighouden met langdurige periodes van geconcentreerd gebed, vaak aangeduid als contemplatief gebed, en het naleven van andere spirituele praktijken zijn de wegen waarlangs mystici verlichting zoeken en bereiken.
Eenheid
Het uiteindelijke doel van de mysticus is eenheid; een onbemiddelde, directe verbinding met God.
Tijdens deze mystieke extase ervaart men een diepgaande ontmoeting waarbij de grenzen van menselijk begrip en waarneming worden opgeheven, waardoor er een directe gemeenschap met het goddelijke mogelijk is. Het is in deze transcendente toestand dat nieuwe kennis op bovennatuurlijke wijze aan de mysticus wordt geschonken.
Mysticisme in de kerk
Vraag de gemiddelde belijdende christen of dit is wat ze willen, en je zult een resolute nee te horen krijgen. En terecht! Bezoek echter de gemiddelde evangelische kerk, en je kunt het gefluister van mysticisme horen.
Het is belangrijk om te beseffen dat de term “mysticisme” niet algemeen bekend is in veel evangelische en charismatische kringen. Mensen die zich bezighouden met wat als mystieke praktijken kan worden beschouwd, noemen zichzelf zelden “mystici”. Desalniettemin vormen al geruime tijd mystieke ervaringen in veel kerkelijke kringen als vervanging voor het raadsbesluit van God.
In een oprechte poging om “God te horen en verstaan”, worden gelovigen vaak aangemoedigd om waarheid te zoeken via subjectieve wegen. Dit alles wordt vervolgens onterecht toegeschreven aan het werk van de Heilige Geest.
Het resultaat is een overvloed aan preken, cursussen, scholen en boeken die belijdende gelovigen leren hoe ze toegang kunnen krijgen tot een andere ‘dimensie’ van het bovennatuurlijke, met als doel speciale openbaringen van God te ontvangen. Als gevolg daarvan heeft wat ooit het orthodoxe christendom was op sommige plekken plaatsgemaakt voor niets minder dan New Age mystiek.
De uitingen van mysticisme in de kerk
De verschuiving weg van het geloof in de toereikendheid van Gods Woord heeft geleid tot een verheffing van persoonlijke ervaring met God om Zijn verborgen wil voor ons leven te onderscheiden. Als gevolg daarvan is de overtuiging ontstaan dat Gods persoonlijke leiding en ware intimiteit pas kan worden bereikt door te zoeken naar speciale openbaring en Gods “hand in ons leven”.
Let op een voorbeeld uit het boek Finding the Will of God?: A Pagan Notion? van Bruce Waltke:
“Margaret is een succesvolle zakenvrouw met een verlangen om God te leven voor God. Ze heeft zich opwerkt tot de positie van teamleider op de afdeling boekhouding bij First National Bank en trouwde vrij laat in haar leven. Ze is eind 30 en worstelt met de betekenis van haar baan. Ze zou graag iets belangrijks willen doen voor Christus, maar voelt dat haar baan haar belemmert om veranderingen aan te brengen. Onlangs hield de kerk van Margaret een zendingsconferentie waarin de spreker christenen uitdaagde om betrokken te raken bij zendingswerk en iedereen aanmoedigde om te rechtvaardigen waarom ze ‘de Heere niet in het buitenland dienen’. Die woorden blijven bij Margaret hangen terwijl ze nadenkt over nog eens 25 jaar aan haar bureau te zitten en dezelfde oude boekhoudkundige taken uit te voeren. De volgende dag leest ze in de krant over een orkaan die de Marshalleilanden verwoest. De bijbehorende foto van twee huilende kinderen vanwege de dood van hun ouders legt levendig de vernietiging en ontbering vast, en Margaret bidt voor die arme zielen die aan hun lot worden overgelaten. Diezelfde middag laat een collega die vakantieplannen maakt een brochure over de Marshalleilanden achter, en Margaret besluit te bidden dat de Heere Zijn wil duidelijk voor haar maakt. Die avond komt haar man thuis en klaagt dat de beste advocaat van zijn kantoor, een jongeman genaamd Marshall, zojuist is overgeplaatst naar hun kantoor aan de oostkust. ‘Schat,’ zegt Margaret tegen haar man, ‘Ik heb nagedacht over wat de spreker in de kerk gisteren zei, en een reeks aan omstandigheden heeft plaatsgevonden. Denk je dat God ons misschien roept om zendelingen te worden op de Marshalleilanden?”
Dit verhaal illustreert een benadering van het onderscheiden van Gods wil die niet Bijbels is. In plaats van vertrouwen op de duidelijke leiding en principes in de Schrift om Gods wil te begrijpen, wordt de besluitvorming beïnvloed door subjectieve ervaringen, toevallige gebeurtenissen en persoonlijke interpretaties van externe signalen. Het verbinden van een willekeurige reeks gebeurtenissen, zoals het lezen van een krantenartikel en het horen van de naam “Marshall,” wordt beschouwd als een aanwijzing van God zonder duidelijke Bijbelse basis voor deze conclusie. Deze aanpak is gevaarlijk, omdat het openstaat voor misleiding en persoonlijke verlangens, wat tegen de leer van de Bijbel ingaat om Gods wil te zoeken met Bijbelse wijsheid (Romeinen 12:1-2, Spreuken 15:22), gebed en gehoorzaamheid aan Zijn Woord.
Het resultaat van dit alles zou zijn dat als Margaret en haar man naar de Marshalleilanden zouden gaan als zendelingen, ze af en toe zouden terugkeren en naar kerken zouden gaan. Ze zouden in die kerken hun getuigenis delen en dit zou dienen als bewijs dat God hen geroepen heeft om te zijn waar ze zijn. Mensen zouden applaudisseren, omdat ze zouden concluderen dat God die omstandigheden gebruikte om Zijn wil te openbaren. Het gevolg hiervan is dat de Schrift niet langer wordt beschouwd als toereikend, maar eerder als een obstakel naar een meer verheven, mystieke manier om Gods wil te onderscheiden.
Degenen die mysticisme beoefenen, geloven dat om God echt te kennen en begrijpen, men niet moet blijven hangen in doctrine en theologie. Mensen die zich vastbijten in het Woord van God, hebben, volgens deze groep, een “religieuze geest”. Als gevolg daarvan staan ze open voor openbaringen en ervaringen die niet in overeenstemming zijn met de gezonde leer.
Vaak worden speciale openbaringen zonder te toetsen geaccepteerd. Men beseft niet dat deze openbaringen voortkomen uit iemands eigen gedachten, wensdenken of verbeelding, omdat ze worden ervaren tijdens meditatieve of contemplatieve momenten. Daarom worden dergelijke ‘goddelijke’ boodschappen gezien als onbetwistbare waarheden.
De strijd tegen mysticisme
Binnen het mysticisme ligt een stevige nadruk op individualisme en persoonlijk ervaring. Dit maakt alles subjectief en relatief, met als gevolg dat het praktisch onmogelijk is om ervaringen en overtuigingen Bijbels te toetsen.
Mystici zijn er sterk van overtuigd dat ze diep geestelijk zijn en zich bevrijd hebben van wetticisme en religiositeit. Hierdoor verdedigen ze hun overtuigingen krachtig en proberen ze hun praktijken te rechtvaardigen door ze te vergelijken met of allegorisch te interpreteren van Bijbelverhalen. Hierdoor vertonen ze terughoudendheid om hun ervaringen en overtuigingen in twijfel te laten trekken of te laten bekritiseren, wat in strijd is met de Schrift.
Een van de meest voorkomende argumenten van mystici tegen Bijbelse argumenten is dat je Gods kracht en werken beperkt tot een boek. Echter, het vertrouwen op de Schrift om God te leren kennen, Zijn wil te begrijpen en getransformeerd te worden door de kracht van de Heilige Geest, de Schrift die door God is ingegeven en nuttig voor onderwijzen, weerleggen, verbeteren en opvoeden in rechtvaardigheid, met als doel de mens die God toebehoort volledig toe te rusten voor elk goed werk, is geen poging om God te beperken, zoals mystici beweren, maar eerder een erkenning van de toereikendheid van de Schrift.
Het sluipend gevaar van mysticisme
Om te beginnen is een van de fundamentele gevaren van mysticisme dat het de redding en genade van God ondermijnt. De gedachte achter mysticisme is dat wat God heeft gedaan door ons te verzoenen met Hem in en door Jezus Christus niet genoeg is. In plaats van verlangen zoeken naar meer verbinding, horen christenen te rusten in het feit dat we al één zijn met Christus en met Hem in de hemelse gewesten zijn gezet (Efeze 2:7).
De apostel Paulus schrijft dat zij die bij Christus horen, met Hem gestorven zijn en geloven dat zij met Hem leven (Romeinen 6:8-11; Galaten 2:20). We moeten echter beseffen dat we pas volledig met God verenigd zullen worden bij de komst van de Heere Jezus Christus (Kolossenzen 3:3-4).
God heeft in de Schrift geopenbaard hoe we Hem in Christus dienen lief te hebben. In tegenstelling hiermee vereist mysticisme grote menselijke inspanningen. Je moet bepaalde rituelen of praktijken volgen, zoals vasten, eenzaamheid, gedachten zuiveren en legen, enzovoort, om in “contact” te komen met God. Dit legt een zwaar juk op iemand. We kunnen namelijk niet vertrouwen op onze eigen werken om één te worden met God, maar alleen in het werk van Christus (Johannes 6:28-29).
Omdat mysticisme volledig afhangt van menselijke inspanning blaast het op en leidt het tot zonde. Het lijkt onschuldig, maar leidt subtiel tot hoogmoed, terwijl het Bijbels en wijs gebruiken van je verstand wordt afgeraden. In het nastreven van zogenoemde spirituele ervaringen is dit een praktijk die alle religies doorsnijdt. Sterker nog, men gelooft dat speciale openbaringen van God alleen kunnen worden ontvangen wanneer het denken niet actief is. Denken wordt terzijde geschoven omdat het als vleselijk wordt beschouwd en als een belemmering voor het bereiken van eenheid met God.
Dit in tegenstelling tot wat de Schrift leert. Mediteren op Gods wet is een terugkerend thema in de Schrift (Jozua 1:8, Psalm 1:2, Psalm 119:27, Kolossenzen 3:16). Nergens in de Schrift wordt het legen van het verstand in een poging om een of andere buitengewone geestelijke eenwording met God te bereiken, opgedragen.
Conclusie
Rekening houdend met het feit dat sommige mensen die streven naar mystieke ervaringen een oprecht verlangen hebben om Gods plan te kennen of van Hem te horen, moeten we echter beseffen dat God niet zwijgt. Hij spreekt door Zijn Woord, de Bijbel. Het Woord van God is toereikend voor de geestelijke groei van een christen, zowel in geloof als in wandel.
Hiermee ontkennen we niet dat God in staat is bovennatuurlijke manifestaties te tonen. Er zijn talloze verhalen in de Schrift waarin God Zichzelf openbaarde door wat we zouden kunnen beschouwen als mystieke ervaringen.
Echter, deze werden niet actief nagestreefd zoals tegenwoordig soms wordt onderwezen. God koos in Zijn soevereiniteit ervoor om Zichzelf op die manier te openbaren, en al deze openbaringen zijn vastgelegd in de Schrift om ons geloof te versterken. Bovendien worden ze beschreven in de Bijbel als gebeurtenissen, niet als voorschriften die we actief moeten zoeken.
Wat dienen we dan te doen?
Geliefden, geloof niet elke geest, maar beproef de geesten of zij uit God zijn; want er zijn veel valse profeten in de wereld uitgegaan.
Beproef alle dingen, behoud het goede.