Christusbewustzijn en de leugen van een Christus zonder Jezus
Deze dingen heb ik u geschreven met betrekking tot hen die u misleiden.
Een van de meest subtiele gevaren voor het geloof is de leer van het Christusbewustzijn. Het is een leer die de hoogmoed van het onbekeerde hart voedt. Namelijk, de weigering om te buigen voor het kruis en de schuld van de zonde te erkennen. Tragisch genoeg vindt deze denkwijze, vaak vermomd als diepere spiritualiteit of psychologisch inzicht, steeds vaker een voedingsbodem binnen de muren van de gemeente. Dit roept vragen op: Wat is dit ‘Christusbewustzijn’? Hoe slaagt het erin om Bijbelse terminologie te gebruiken en tegelijkertijd het Evangelie van zijn kracht te beroven en hoe wapenen we ons tegen de valse belofte die de Persoon van Jezus Christus vervangt door een “kracht” in onszelf?
Wat is Christusbewustzijn?
Christusbewustzijn is een leer die de Persoon van Jezus Christus vervangt door een onpersoonlijk, universeel principe. In deze visie is ‘Christus’ geen unieke, levende Redder, maar een goddelijke staat van verlichting of bewustzijn die potentieel in ieder mens aanwezig is. De historische Jezus van Nazareth wordt gezien als een voorbeeld; een mens die dit goddelijke bewustzijn als eerste volledig realiseerde en daarmee de weg wees die ieder mens kan volgen. Het doel van het spirituele leven is dan niet verlossing door Christus, maar het bereiken van hetzelfde bewustzijn als Christus.
Christusbewustzijn presenteert zichzelf als een liefdevollere, meer verlichte en tolerantere vorm van spiritualiteit, die de ‘harde dogma’s’ en het ‘angst-denken’ van het traditionele christendom overstijgt. De geest achter deze leer is er een van schijnbare openheid, maar in de kern is het diep onverdraagzaam jegens de exclusieve waarheidsclaims van de Schrift. Elke dogmatische stelling over de unieke identiteit van Jezus, de realiteit van Gods oordeel of de betekenis van het kruis wordt afgedaan als ‘bekrompen’, ‘onspiritueel’ of ‘niet liefdevol’.
Deze houding is de rechtvaardiging voor het kapen en herinterpreteren van de Bijbelse taal. De Schrift wordt niet verworpen, maar ‘ontdaan van dogmatische schillen’ en vermengd met gnostiek, oosterse mystiek en antroposofie.
De kern van de leer is een pad van innerlijke zelfontdekking en spirituele evolutie. De mens wordt niet gezien als een zondaar die verzoening met God nodig heeft, maar als een geestelijk wezen met een goddelijke kern (vaak de ‘hogere Ik’ of ‘godsvonk’ genoemd). Deze kern is echter ingeslapen of bedekt door lagen van ego, angst en materialisme. De weg naar ‘bewustwording’ is daarom een weg naar binnen, via technieken als meditatie, visualisatie en introspectie. Het doel is om het lawaai van de buitenwereld en het ‘lagere zelf’ tot zwijgen te brengen, om zo de stem van de ‘innerlijke Christus’ te kunnen horen en de eigen goddelijkheid te ervaren.
Dit pad wordt bijna altijd geplaatst binnen het kader van karma en reïncarnatie. Het huidige leven wordt gezien als één van de vele levens in een lange keten van spirituele ontwikkeling. Fouten zijn geen zonden die vergeving behoeven en de toorn van God opwekken, maar ‘karmische lessen’ die men moet leren om in een volgend leven verder te groeien.
Een oude leugen in een nieuw jasje
Wanneer we de leer van het Christusbewustzijn ontdoen van moderne, spirituele taal, vinden we geen nieuwe openbaring, maar de oudste leugen in een nieuw jasje. De kern van deze leer is een directe echo van de verleiding van de slang in de Hof van Eden: “u zult als God zijn”. De belofte is onveranderd: de mens kan zijn eigen god worden door het verkrijgen van verborgen kennis en het realiseren van een innerlijk, goddelijk potentieel.
Historisch gezien is deze denkwijze een directe afstammeling van het gnosticisme, de dwaalleer die de vroege kerk bestreed. De gnostici leerden ook dat de mens een ‘goddelijke vonk’ bezat die gevangen zat in het materiële lichaam. Het probleem was onwetendheid en Christus was voor hen een geestelijke boodschapper die geheime kennis (gnosis) bracht, waarmee de verlichte mens kon ontsnappen aan de materiële wereld.
Het ‘nieuwe jasje’ van vandaag is een vermenging van deze oude gnostische ideeën met andere bronnen.
- Uit oosterse religies leent het concepten als karma en reïncarnatie, die de Bijbelse leer van een eenmalig leven, gevolgd door het oordeel, volledig ondermijnen.
- Uit de seculiere psychologie grijpt het de taal van zelfrealisatie en het ‘hogere zelf’, wat de Bijbelse oproep tot zelfverloochening vervangt door een focus op zelfverheffing.
- Uit de New Age leent het de terminologie van ‘bewustzijnsniveaus’, ‘trillingsfrequenties’ en ‘kosmische energieën’, die een schijn van wetenschappelijkheid en spiritualiteit geven aan wat in feite een occulte wereldbeschouwing is.
Hoewel de verpakking dus modern is, blijft de inhoud onveranderd. Het is de oeroude, hoogmoedige poging van de mens om verlossing te vinden buiten de enige, door God gegeven Weg, Jezus Christus. Het is de leugen dat we geen Redder van buitenaf nodig hebben, omdat de ‘god’ die we zoeken al in onszelf verborgen zit.
De taal en praktijken van Christusbewustzijn herkennen
Een van de redenen dat het Christusbewustzijn-denken zo makkelijk de kerk binnensluipt, is dat het zelden onder die naam komt. Het infiltreert via een subtiele verschuiving in taal, waarbij bekende, positief klinkende woorden een compleet nieuwe, on-Bijbelse betekenis krijgen. Dit gebeurt met name via een taal die meer ontleend is aan de therapiekamer dan aan de Schrift.
Het meest cruciale en gevaarlijke voorbeeld hiervan is de herdefiniëring van zonde en verlossing in termen van ‘trauma’ en ‘heling’. Dit is de spil van de moderne misleiding. In dit denkkader is het fundamentele probleem van de mens niet langer zijn morele schuld en opstand tegen een heilige God. Nee, het probleem is psychologisch: de mens is gebroken, gewond en getraumatiseerd door het leven en door anderen.
Zondig gedrag wordt vervolgens geherinterpreteerd als een ‘traumarespons’ of een ‘overlevingsmechanisme’. De focus verschuift van persoonlijke verantwoordelijkheid en berouw naar een zoektocht naar innerlijke ‘heling’. Het kruis van Christus is in dit verhaal niet langer het altaar waarop de toorn van God over de zonde werd voldaan, maar wordt een symbool van het doorstaan van lijden op weg naar persoonlijke heling. Dit is een fundamentele en fatale verschuiving, want het biedt een ‘verlossing’ zonder vergeving en een ‘Christus’ zonder de noodzaak van Zijn bloed.
Deze therapeutische basis vormt de grond voor andere populaire concepten. De zoektocht naar je ‘ware zelf’ of ‘authenticiteit’ wordt het hoogste doel. Dit klinkt onschuldig, maar het is de Bijbelse realiteit op zijn kop. De Schrift leert dat ons ‘ware zelf’ buiten Christus om arglistig en zondig is. Onze nieuwe, ware identiteit wordt niet gevonden door dieper in onszelf te graven, maar wordt ons geschonken als een nieuwe schepping in Christus. Ook de oproep om te ‘leven vanuit je hart’ wordt gevaarlijk wanneer het hart en niet het Woord van God, de ultieme gids wordt. Het promoot een subtiel pluralisme van ‘verschillende levenspaden’, alsof er meerdere wegen zijn naar spirituele heelheid, wat direct ingaat tegen de exclusieve claim van Christus die Zelf de Weg is.
Om deze leer te doorzien, moeten we herkennen hoe selectief en misleidend men met de Schrift omgaat. Dit begint vaak bij een fundamentele afwijzing van het scheppingsverslag. Men twijfelt openlijk aan de goddelijke autoriteit van Genesis 1 en 2 en presenteert de hoofdstukken als twee tegenstrijdige scheppingsmythen. Door dit te doen, wordt de Bijbelse leer over de oorsprong en het doel van de men, namelijk, geschapen naar Gods beeld om Hem te dienen en te verheerlijken, volledig ondermijnd. In de leegte die hierdoor ontstaat, wordt een nieuw, on-Bijbels doel geïntroduceerd: de mens is niet geschapen om een externe God te dienen, maar om zijn eigen, innerlijke goddelijkheid te ontdekken.
Met dit foute startpunt als fundament, gaat men op zoek naar Bijbelverzen die dit nieuwe doel lijken te bevestigen. De uitspraak van de Heere Jezus in Lukas 17:21, “Het Koninkrijk van God is binnen in u”, wordt gekaapt als hét bewijs dat het Koninkrijk een innerlijke, mystieke staat van bewustzijn is. Men negeert hierbij de context volledig. De Heere Jezus spreekt tot de Farizeeën. De betere vertaling is “midden onder u”. Hij zegt niet dat het Koninkrijk in hun onbekeerde harten is, maar dat de Koning, Hijzelf, en daarmee de realiteit van het Koninkrijk, in hun midden aanwezig was. De tekst wijst dus niet naar een innerlijke vonk, maar naar de unieke, externe Persoon van Christus.
Hetzelfde patroon zien we bij andere teksten. De woorden in Johannes 10:34, “U bent goden,” worden uit hun context gerukt als direct bewijs voor onze innerlijke goddelijkheid. Men negeert dat de Heere Jezus hier Psalm 82 citeert in een complex argument om Zijn eigen, unieke Godheid te benadrukken, niet om een algemene goddelijkheid van de mens te verkondigen. Ook de oproep in Romeinen 12:2 tot de “vernieuwing van uw denken” wordt geherinterpreteerd als een opdracht tot een innerlijke bewustzijnsverschuiving door eigen inzicht, terwijl de tekst duidelijk spreekt over een werk van de Heilige Geest door onderwerping aan het Woord van God.
Hieruit kunnen we hun fundamentele benadering van de Schrift herkennen, ook bij andere teksten. Ten eerste wordt de subjectieve, innerlijke ervaring van de lezer boven de objectieve, contextuele betekenis van de tekst geplaatst. Ten tweede worden historische gebeurtenissen en theologische waarheden (zoals de schepping, het kruis en de opstanding) gereduceerd tot symbolen voor een persoonlijk, psychologisch proces. Ten derde worden verzen die de leer lijken te steunen geïsoleerd, terwijl de talloze verzen die het direct tegenspreken, worden genegeerd. Het is een methode die de Schrift niet laat spreken, maar dwingt te zeggen wat men al gelooft.
Wees waakzaam
Pas op dat niemand u als buit meesleept door de filosofie en inhoudsloze verleiding, volgens de overlevering van de mensen, volgens de grondbeginselen van de wereld, maar niet volgens Christus.
Dit is wat de leer van het Christusbewustzijn doet. Het is een filosofie, een inhoudsloze verleiding die geworteld is in menselijke tradities en esoterie en die fundamenteel niet volgens Christus is. De waarschuwing van Paulus is gewichtig: laat je niet gevangennemen en meeslepen door deze leer.
Hoe wapenen we ons hiertegen? De beste verdediging tegen een leugen is een doorleefde kennis van de waarheid. Onze bescherming ligt niet in het bestuderen van elke dwaling die opkomt, maar in het geworteld zijn in Christus Zelf. Dit betekent een dagelijkse omgang met de Schrift, zodat het Woord van God in rijke mate in ons woont. Wanneer we verzadigd zijn met de waarheid van de Schrift, zullen we de zure smaak van de leugen onmiddellijk herkennen. Het zwaard van de Geest, dat is het Woord van God, is ons enige onfeilbare wapen om de bolwerken van valse redeneringen af te breken.
Gewapend met deze waarheid, worden we geroepen om het gesprek aan te gaan. Onze houding hierin is een smal pad tussen twee valkuilen. Enerzijds is er de valkuil van het twisten. De dienaar van de Heere moet niet strijdlustig zijn, maar vriendelijk, bekwaam om te onderwijzen en geduldig. Ons doel is niet om een debat te winnen met intellectuele trots, maar om in zachtmoedigheid de waarheid te spreken, in de hoop dat God bekering schenkt.
Anderzijds is er de valkuil van het zwijgen. We mogen de leugen nooit tolereren uit een misplaatste angst om te oordelen of liefdeloos te zijn. We zijn geroepen om met vrijmoedigheid en eerbied verantwoording af te leggen van de hoop die in ons is. Onze opdracht is om de waarheid in liefde te spreken, helder en onverbloemd, in het vertrouwen dat het de Heilige Geest is die harten overtuigt.
Conclusie
De confrontatie met de leer van het Christusbewustzijn roept ons op tot een radicale en onverdeelde trouw aan de Persoon van Jezus Christus. Het leert ons om geesten te beproeven en te beseffen dat niet elke boodschapper die de Naam van de Heere Jezus gebruikt, van God is. De apostel Paulus waarschuwt dat Satan zelf zich voordoet als een engel van het licht en zijn dienaren als dienaren van de gerechtigheid.
Wanneer we dus een leer tegenkomen die de unieke Persoon van Christus vervangt en het kruis van zijn kracht berooft, hebben we niet te maken met een dwalende broeder, maar met de vrucht van een andere geest. Daarom moet elke gedachte die Christus van Zijn unieke, verlossende heerlijkheid berooft, met de grootste ernst worden afgewezen.
Onze roeping is niet slechts het analyseren van de leugen, maar het wandelen in de waarheid. Laten we ons hart, ons verstand en ons leven daarom des te meer richten op de historische, gekruisigde en opgestane Zoon van God. Want in Hem alleen woont alle volheid en in Hem alleen is het leven.
Deel artikel
