Kenmerken van een Bijbelgetrouwe gemeente
Er zijn veel meningen over wat een gemeente hoort te kenmerken. De één zegt: “Zolang Jezus maar centraal staat.” Een ander: “Zolang het maar voelt als thuis.” Weer een ander: “Als er maar liefde is.” Maar de vraag is niet wat mensen “zoeken” in een gemeente, maar hoe de HEERE God een goede en trouwe gemeente definieert.
Hoe kies je een gemeente? Waar moet je op letten? Welke kenmerken zijn werkelijk doorslaggevend? In dit artikel geven we een overzicht van zeven Bijbelse kenmerken die een gemeente tekenen als trouw aan Gods Woord. In de reeks die volgt, werken we elk van deze kenmerken afzonderlijk uit.
Niet optioneel
God spreekt onmiskenbaar in Zijn Woord: onderdeel zijn van een plaatselijke gemeente is niet optioneel. Discipelen worden in het Nieuwe Testament nooit los van een gemeenschap aangesproken, maar altijd als deel van het lichaam van Christus.
Toch zijn velen huiverig geworden. Misbruik van gezag, gebrek aan geestelijke diepgang of juist oppervlakkigheid hebben diepe wonden geslagen. Maar dat ontslaat ons niet van gehoorzaamheid aan de HEERE God. Geen enkele gemeente is volmaakt. Maar gelovigen zijn niet geroepen tot afzondering, wel tot samenkomst, onder hun volmaakte Herder, de Heere Jezus Christus.
Gegrond op Gods Woord
Een Bijbelgetrouwe gemeente is gegrond op het Woord van God. Zonder dat Woord kunnen we niets definiëren of toetsen. Zodra het Woord van God het zwijgen wordt opgelegd, gaan stemmen van mensen spreken. En wanneer menselijke meningen leidend worden, raakt de waarheid verduisterd en wordt de gemeente overgeleverd aan verwarring, verdeeldheid en zelfbedrog.
De Schrift laat er geen misverstand over bestaan: het Woord van God is het fundament waarop alles rust.
(16) Heel de Schrift is door God ingegeven en is nuttig om daarmee te onderwijzen, te weerleggen, te verbeteren en op te voeden in de rechtvaardigheid, (17) opdat de mens die God toebehoort, volmaakt zou zijn, tot elk goed werk volkomen toegerust.
Een gemeente zonder het Woord is als een schip zonder roer. Het beweegt en heeft weliswaar structuur, maar het mist de levende, sturende kracht van God Zelf.
Daarom moeten we hier beginnen. Niet bij stijl of sfeer, maar bij gezag. De Schrift is niet een inspirerend boek onder andere bronnen. Het is het spreken van de levende God. Een gemeente die werkelijk God wil eren, buigt onder het Woord. Het voegt er niets aan toe. Het doet er niets van af. Het verdraait het niet.
Dit is altijd Gods handelen geweest met Zijn volk. Ook aan de Israëlieten sprak Hij:
U mag aan het woord dat ik u gebied, niets toevoegen en er ook niets van afdoen, opdat u de geboden van de HEERE, uw God, die ik u gebied, in acht neemt.
Wanneer God spreekt, dient de mens te gehoorzamen. Daarom is een gemeente pas werkelijk gezond wanneer het in alles gegrond is op het Woord van God. Dat betekent: de prediking is verklarend en getrouw aan de tekst. De eredienst wordt gevormd door Gods openbaring, niet door menselijke voorkeur. Gemeenteleven, besluitvorming, tucht en liefde, alles is geworteld in wat God zegt.
Vooropgesteld: een gemeente die gegrond is op het Woord van God is geen volmaakte gemeente. Het betekent niet dat er geen misstanden, zonden of moeiten kunnen voorkomen onder de leden. Maar het betekent wél dat er een objectieve norm is waartoe men zich richt. Waar het Woord van God werkelijk het gezag heeft, daar zal zonde niet worden genegeerd, goedgepraat of weggedrukt, maar wordt het, hoe pijnlijk ook, aangepakt op een wijze die God verheerlijkend en liefdevol ten opzichte van de naaste.
Christus als Hoofd en middelpunt
Wanneer we spreken over kenmerken van een Bijbelgetrouwe gemeente, is dit kernmerk fundamenteel en bepalend voor alle andere: Christus Zelf is Hoofd en middelpunt. Dit kenmerk is veel meer dan alleen een mooie uitspraak of een theoretische belijdenis. In een Bijbelgetrouwe gemeente is Christus daadwerkelijk degene Die alle autoriteit bezit en rond Wie alles draait. Zijn gezag en heerlijkheid bepalen de koers, de verkondiging en het dagelijks leven van de gemeenteleden.
Paulus verwoordt deze waarheid duidelijk wanneer hij schrijft:
En Hij is het hoofd van het lichaam, namelijk van de gemeente, Hij, Die het begin is, de Eerstgeborene uit de doden, opdat Hij in allen de Eerste zou zijn.
Dit betekent concreet dat Christus niet alleen de bron is waaruit de gemeente leeft, maar ook Degene Die de richting en inhoud bepaalt. Zijn Woord is gezaghebbend en normatief voor elke leer en praktijk. De Heere Jezus Zelf waarschuwt:
Waarom noemt u Mij: Heere, Heere, en doet niet wat Ik zeg?
Met andere woorden, werkelijk onder het Hoofdschap van Christus leven betekent volledige gehoorzaamheid en trouw aan Zijn Woord.
Christus als middelpunt betekent eveneens dat Zijn persoon en werk centraal staan in alle prediking, aanbidding en gemeenteactiviteiten. Paulus benadrukt deze centrale plaats door te schrijven aan de Korinthiërs en Galaten:
want ik had mij voorgenomen niets anders onder u te weten dan Jezus Christus, en Die gekruisigd.
Hem verkondigen wij, terwijl we ieder mens terechtwijzen, en ieder mens onderwijzen in alle wijsheid, opdat wij ieder mens volmaakt zouden stellen in Christus Jezus.
Dit houdt o.a. in dat het werk van verzoening door Zijn sterven en opstanding niet incidenteel genoemd worden, maar voortdurend het hart vormen van het Evangelie dat wordt verkondigd en geleefd. Alleen Christus is de weg, de waarheid en het leven, alleen in Hem is redding en ware gemeenschap met God mogelijk.
Het is echter noodzakelijk scherp te onderscheiden tussen gemeenten die dit in woorden belijden en gemeenten die het daadwerkelijk in praktijk brengen. Valse of oppervlakkige gemeenten zeggen vaak dat Jezus centraal staat. Een Bijbelgetrouwe gemeente onderscheidt zich hierin van gemeenten die weliswaar met de mond belijden dat de Heere Jezus centraal staat, maar in praktijk mensgerichte doelen nastreven, zoals populariteit, succes, welvaart of emotionele ervaringen. Een gemeente waarin Christus werkelijk Hoofd en middelpunt is, zal zich voortdurend toetsen aan Zijn Woord. De gemeente is bereid om eigen inzichten en belangen opzij te zetten, steeds bereid zich opnieuw te bekeren en te hervormen naar Christus’ beeld en bedoeling.
Levend door de Heilige Geest
Een Bijbelgetrouwe gemeente is levend door de Heilige Geest. Dit betekent concreet dat het geestelijk leven in de gemeente niet voortkomt uit menselijke inspanning, charisma of enthousiasme, maar uit het vernieuwende en heiligende werk van Gods Geest Zelf. Deze levenskracht van de gemeente is verbonden aan de Schrift, omdat het de Heilige Geest was Die de Schrift heeft ingegeven.
(20) Dit moet u allereerst weten, dat geen enkele profetie van de Schrift een eigenmachtige uitleg toelaat; (21) want de profetie is destijds niet voortgebracht door de wil van een mens, maar heilige mensen van God, door de Heilige Geest gedreven, hebben gesproken.
Petrus maakt duidelijk dat de auteurs van de Schrift door de Heilige Geest gedreven werden en niet vanuit eigen interpretaties spraken. Daarom zijn Woord en Geest nooit tegenstrijdig; de Geest leidt altijd tot en nooit voorbij het Woord.
Dit onderscheidt een gezonde gemeente fundamenteel van gemeenten die onder de noemer van “Geestelijk leven” allerlei praktijken invoeren die niet uit het Woord voortkomen. De Geest wordt vaak ten onrechte verbonden aan manifestaties zoals chaos, buitensporigheid en emotioneel spektakel, wat in strijd is met Bijbelse instructies zoals in 1 Korinthe 14:33:
Want God is geen God van wanorde, maar van vrede, zoals in alle gemeenten van de heiligen.
De ware Geestelijke kracht toont zich juist in orde, heiligheid en groei in gelijkvormigheid aan Christus.
De Heilige Geest brengt daarnaast duidelijke, Bijbelse vrucht voort in een gemeente. In Galaten 5:22-23 geeft Paulus een uiteenzetting van de vrucht van de Geest:
De vrucht van de Geest is echter: liefde, blijdschap, vrede, geduld, vriendelijkheid, goedheid, geloof, zachtmoedigheid, zelfbeheersing.
Deze kenmerken zijn betrouwbaar bewijs dat de gemeente werkelijk door de Geest geleid wordt. Hier ligt een fundamenteel onderscheid: niet het zoeken naar bijzondere ervaringen of manifestaties vormt het bewijs van geestelijk leven, maar een steeds diepere vernieuwing van hart en leven, zichtbaar in heiliging en liefdevolle gehoorzaamheid aan Christus.
Een cruciaal onderdeel hiervan is dat een Geestvervulde gemeente Christus in Zijn volheid benadrukt. De Heere Jezus zegt in Johannes 16:14:
Die zal Mij verheerlijken, want Hij zal het uit het Mijne nemen en het u verkondigen.
Daarmee is helder dat de Geest Zichzelf nooit centraal stelt, maar altijd Christus verheerlijkt. De focus in een Bijbelgetrouwe gemeente ligt daarom niet op de Geest als geïsoleerde Persoon, maar op Christus, Wiens werk en genade door de Geest in harten worden toegepast en levend gemaakt.
Volhardend in gebed en aanbidding in geest en waarheid
Een Bijbelgetrouwe gemeente is een biddende gemeente. Niet als vorm of gewoonte, maar als uiting van voortdurende afhankelijkheid van God. In Handelingen 2:42 lezen we ook hoe de gemeente bleef volharden in o.a. de gebeden. Diezelfde oproep klinkt door het hele Nieuwe Testament:
Houd sterk aan in het gebed, en wees daarin waakzaam met dankzegging.
Bid zonder ophouden.
Gebed behoort tot het hart van het gemeenteleven.
De gemeente bidt omdat de gemeente leeft uit genade. In zichzelf draagt de gemeente geen kracht of wijsheid. Alles is nodig van Boven. Gebed is de weg van gemeenschap met de Vader, door de Zoon, in de kracht van de Heilige Geest. In het gebed wordt de zonde beleden, wordt om genade en leiding gesmeekt, wordt de lof aan God gebracht, wordt voorbede gedaan voor anderen, en wordt het hart geoefend in dankbaarheid.
Maar het gebed is niet alleen een opdracht, het is ook een voorrecht. Door Christus is de toegang tot de Vader geopend, en de gemeente wordt geroepen én uitgenodigd om vrijmoedig tot Hem te naderen:
Laten wij dan met vrijmoedigheid naderen tot de troon van de genade, opdat wij barmhartigheid verkrijgen en genade vinden om geholpen te worden op het juiste tijdstip.
Ook in de aanbidding zoekt de gemeente niet de beleving, maar de waarheid. In Johannes 4:23-24 zegt Christus:
(23) Maar de tijd komt en is er nu, dat de ware aanbidders de Vader zullen aanbidden in geest en waarheid, want de Vader zoekt wie Hem zo aanbidden. (24) God is Geest en wie Hem aanbidden, moeten Hem aanbidden in geest en waarheid.
Aanbidding in geest betekent dat aanbidding voortkomt uit het vernieuwde hart, geleid door de Heilige Geest. Aanbidding in waarheid betekent dat het overeenkomt met het Woord van God en gegrond is in het Evangelie van Christus.
Juist daarom maakt een Bijbelgetrouwe gemeente onderscheid tussen ware en valse aanbidding. Veel wat vandaag als ‘aanbidding’ wordt gepresenteerd, is gericht op gevoel, expressie of sfeer. Het zoekt wat de mens raakt, niet wat God eert. Maar ware aanbidding is niet mensgericht, maar Godgericht.
Heilige en liefdevolle gemeenschap
Een cruciaal kenmerk van een Bijbelgetrouwe gemeente is dat er sprake is van een heilige en liefdevolle gemeenschap. Ware gemeenschap is niet een sociaal concept, maar een geestelijke werkelijkheid die haar oorsprong vindt in de gemeenschap met God Zelf. Die gemeenschap is gegrond in het verzoeningswerk van Christus en wordt gevormd en bewaard door de Heilige Geest. Vanuit die verbondenheid ontstaat er een zuivere, oprechte en toegewijde verbondenheid onder broeders en zusters.
Heiligheid en liefde horen daarin onlosmakelijk bij elkaar. Heiligheid betekent afzondering van de zonde en toewijding aan God. De apostel Petrus schrijft:
(15) Maar zoals Hij Die u geroepen heeft, heilig is, word zo ook zelf heilig in heel uw levenswandel, (16) want er staat geschreven: Wees heilig, want Ik ben heilig.
Deze heiligheid is niet wettisch of koud, maar wordt gedragen door de liefde die God in de harten uitstort door de Heilige Geest (Romeinen 5:5). Liefde zonder heiligheid wordt toegeeflijkheid. Heiligheid zonder liefde wordt hardheid. Maar waar deze twee samenkomen, ontstaat een gemeenschap die waarheid en genade weerspiegelt, zoals Christus Zelf vol was van genade en waarheid (Johannes 1:14).
Gods Woord beschrijft gemeenschap als een vrucht van wandelen in het licht:
Maar als wij in het licht wandelen, zoals Hij in het licht is, hebben wij gemeenschap met elkaar, en het bloed van Jezus Christus, Zijn Zoon, reinigt ons van alle zonde.
De apostel Johannes laat zien dat echte gemeenschap niet gebaseerd is op uiterlijke overeenkomsten of persoonlijke voorkeuren, maar op een gedeeld leven in het licht van Gods waarheid. Het impliceert een leven van openheid, bekering, eerlijkheid en verzoening. Waar het licht ontbreekt, wordt gemeenschap oppervlakkig of schijnheilig.
Een liefdevolle gemeenschap is ook een dienende gemeenschap. In Galaten 5:13 schrijft de apostel Paulus “…maar dien elkaar door de liefde.” Dit vraagt om een houding van nederigheid, zelfverloochening en oprechte zorg. Niet de vraag “wat krijg ik van de gemeente?”, maar “hoe kan ik dienen in de gemeente?” hoort centraal te staan. De liefde zoekt zichzelf niet, maar zoekt de ander op, troost, draagt, waarschuwt en bemoedigt (1 Korinthe 13; Kolossenzen 3:12-16).
Daarbij is ook tucht een vorm van liefde: het in liefde aanspreken en corrigeren van een broeder of zuster is onderdeel van heilige gemeenschap (Mattheüs 18:15-17, Galaten 6:1).
Dienstbaar in gaven
Dienstbaarheid is in de Schrift geen bijkomstige zaak, maar een wezenlijk onderdeel van wat het betekent om gemeente van Christus te zijn. Christus heeft niet alleen verlost, maar ook toegerust. Paulus schrijft heel treffend:
Maar aan ieder van ons is de genade gegeven naar de maat van de gave van Christus.
In een Bijbelgetrouwe gemeente is er daarom geen scheiding tussen een kleine groep ‘in de bediening’ en een passieve achterban. De Schrift leert juist dat Christus herders en leraars geeft om de heiligen toe te rusten tot dienstbetoon (Efeze 4:11-12).
Bijbelgetrouw leiderschap wordt niet ingevuld als heerschappij, maar als herderlijke verantwoordelijkheid en altijd in meervoud, zoals blijkt uit onder andere Handelingen 14:23 en Titus 1:5. Ouderlingen dragen gezamenlijk zorg voor het geheel, onder het gezag van Christus, de Opperherder (1 Petrus 5:2-4).
In de gemeente dient men te erkennen dat niet alleen de ambtsdragers gaven ontvangen, maar ieder lid van het lichaam. Romeinen 12 en 1 Korinthe 12 benadrukken dat de gaven veelkleurig zijn: dienen, bemoedigen, onderwijzen, geven, leidinggeven, barmhartigheid bewijzen. Wat opvalt is dat deze gaven gericht zijn op onderlinge opbouw. De nadruk ligt niet op buitengewone of spectaculaire gaven, maar op praktische, dienende gaven die het lichaam laten groeien in liefde (1 Korinthe 14:12; 26).
Waakzaam en hoopvol levend
Een onmisbaar kenmerk van een Bijbelgetrouwe gemeente is dat de gemeente hoopvol en waakzaam is. Een trouwe en Bijbelse gemeente gaat niet op in het hier en nu, maar leeft als een volk dat uitziet naar de verschijning van de Heere Jezus Christus.
Hoopvol leven betekent leven met een open blik naar de toekomst van God, niet op basis van menselijke vooruitgang of optimisme, maar op grond van Gods beloften. Die hoop is levend, omdat Christus is opgestaan en leeft (1 Petrus 1:3). Het is zeker, omdat God trouw is. Het werkt reinigend, omdat wie deze hoop op Hem heeft, zich reinigt zoals Hij rein is (1 Johannes 3:3). De hoop op de komst van Christus roept daarom niet op tot passiviteit, maar juist tot heiliging, volharding en toewijding. Er wordt niet geleefd alsof alles bij het oude blijft (2 Petrus 3:4), maar met het besef dat de dag van de Heere nadert.
Daarom is deze hoop onlosmakelijk verbonden met waakzaamheid. De Heere Jezus Zelf spoort herhaaldelijk aan tot waken. Die waakzaamheid is geen angstige bezorgdheid en geen koortsachtige speurtocht naar verborgen aanwijzingen in het wereldnieuws, maar een geestelijke alertheid, gevoed door Gods Woord en levend in gebed. Een Bijbelgetrouwe gemeente herkent de tekenen van de tijden en ziet uit naar de vervulling van Gods beloften.
Toetsen en herkennen in de praktijk
Het herkennen van een Bijbelgetrouwe gemeente vraagt om geestelijk onderscheidingsvermogen, gevoed door de Schrift en geleid door de Heilige Geest. Het is niet genoeg om alleen maar naar uiterlijke vorm of sfeer te kijken. De toets ligt in het Woord van God.
Daarbij begint het met een eerlijke vraag: stemt wat er geleerd, geleefd en nagestreefd wordt overeen met de duidelijke lijnen van de Schrift? Staat Christus centraal als de gekruisigde en opgestane Heere? Wordt er gepredikt en onderwezen in afhankelijkheid van Gods Geest, met een diepe eerbied voor de Schrift en met geestelijk gezag? Wordt er recht gedaan aan zonde en genade, aan wet en Evangelie, aan waarheid en liefde? En komen de kenmerken die in Gods Woord genoemd worden; heiligheid, liefde, dienstbaarheid, vreze des Heeren, verwachting, ook daadwerkelijk tot uiting in het gemeenteleven?
Het toetsen vraagt niet alleen een open Bijbel, maar ook een nederig hart. Het is gevaarlijk om eigen verlangens, ervaringen of voorkeuren als maatstaf te nemen. Velen zoeken een gemeente die ‘past bij hun gevoel’, stijl of beleving, maar vergeten daarbij te vragen: wat leert de Schrift? Daarom is het nodig om persoonlijke verlangens steeds weer onder het Woord te brengen.
Een veelvoorkomende valkuil is dat men een gemeente beoordeelt op oppervlakkige kenmerken: muziekstijl, programma’s, sfeer of populariteit. Maar dit zijn geen Bijbelse maatstaven. Een andere valkuil is het zoeken naar perfectie, alsof een zuivere gemeente een foutloos geheel zou moeten zijn. De gemeente is een verzameling van zondaren die genade ontvangen hebben en die in afhankelijkheid van Christus strijden om te wandelen naar Gods Woord.
Een gezonde, Bijbelse toets is ook geduldig. Neem de tijd om te luisteren naar de prediking, om gesprekken aan te gaan met de ouderlingen, om het leven van de gemeente van dichtbij te zien. Vragen als: Hoe wordt er met het Woord omgegaan? Hoe wordt er met zonde en genade omgegaan? Hoe functioneert het ambtelijk leiderschap? Is er orde, liefde en vreze des HEEREN? helpen om de geestelijke gesteldheid van een gemeente te onderscheiden.
Conclusie
Een Bijbelgetrouwe gemeente is geen verzinsel van mensen, maar een schepping van God. Christus Zelf bouwt Zijn gemeente. Wie Hem liefheeft, zoekt geen kerk naar eigen beeld, maar verlangt naar een gemeenschap die leeft bij Zijn Woord, gevormd wordt door Zijn Geest en uitziet naar Zijn komst. De kenmerken die we hebben behandeld, zijn geen vrijblijvende idealen, maar Bijbelse maatstaven die ons helpen onderscheiden, toetsen en corrigeren waar nodig.
Laat het ons gebed zijn: Heere, geef ons gemeenten die Uw Woord liefhebben, Uw Zoon centraal stellen, Uw Geest niet bedroeven en uitzien naar Uw komst. Want waar dat gebeurt, daar zal Hij Zich verheerlijken. En daar is het goed om te zijn.
Deel artikel
